Budowa w sąsiedztwie zabytku

Zabytek ma przywileje

Prawo budowlane w ustępie 7 artykułu 5 poleca zapewnienie w toku projektowania i budowy ochrony obiektów, które są wpisane do rejestru zabytków oraz obiektów, które są objęte ochroną konserwatorską.

Jasne jest, że w ramach projektowana i budowy niezbędne jest zapewnienie ochrony zabytków już wpisanych do rejestru zabytków oraz ochronę obiektów, która wynika z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Pojawia się jednak zagadnienie ochrony zabytków, które jeszcze nie doczekały się wpisu do rejestru, jednak istnieją przesłanki do dokonania wpisu. Chodzi tu o budowle, które odpowiadają wymogom Ustawy o ochronie zabytków.
W wyroku z 9. 2.2006 r., II OSK 494/05 Naczelny Sąd Administracyjny wywiódł, że ochrona zabytków – będących dobrami kultury chronionymi przez ustawę zasadniczą – nie może ustępować wobec chroniącego głównie interes prywatny prawem właściciela nieruchomości do zabudowy.

Z orzecznictwa

Ważne dla organizacji prac budowlanych jest też orzeczenie WSA w Warszawie z 17/05. 2018 r., VII SA/Wa 1869/17. Sąd zaznaczył, że ochrona stanu zabytku nie polega na przymusie podejmowania koniecznych robót budowlanych zgodnie z zasadami sztuki murarskiej z czasów jego powstania. Celem ustawy o ochronie zabytków jest zabezpieczenie i utrzymanie zabytków i ich otoczenia w optymalnym stanie. Jeżeli zniszczone elementy muszą zostać wymienione na nowe, to nie prowadzi to do uchybienia zabytkowemu charakterowi obiektu, jednak nie stanowi jednocześnie odtworzenia obiektu zabytkowego.

Na wagę kompleksowej i rzeczywistej ochrony zabytków zwraca uwagę orzeczenie NSA z 25. 04. 2018 r., II OSK 2328/17. Sąd zaznaczył w jednej z tez, że ujęcie budynku w ewidencji zabytków prowadzonej w gminie jest uzasadnieniem dla zamieszczenia w planie zagospodarowania przestrzennego ochrony widoku na ten zabytek. Dopuszczalne jest nawet, jak wyraźnie stwierdził NSA, takie uregulowanie w tymże planie warunków zabudowy otaczających budowlę działek (zatem nie tylko bezpośrednio sąsiadujących), które pozbawi właścicieli możliwości prowadzenia jakiejkolwiek zabudowy. Konieczne jest jednak zachowanie zasady proporcjonalności.
W tezie drugiej tego wyroku Sąd przypomniał, że zabytkiem cieszącym się ochroną prawa może być nie tylko sam budynek, ale i otaczający go teren. Warunkiem sine qua non uprzywilejowanego statusu jest, jednak, by łącznie (jako integralna całość) miały one cechy przewidziane w art. 3 ustawy o ochronie zabytków.